Zgodnie z art. 888 § 1 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (tekst jedn. Dz. U. z 2014 r. poz. 121 ze zm.), w umowie darowizny „darczyńca zobowiązuje się do bezpłatnego świadczenia na rzecz obdarowanego kosztem swojego majątku„. Podstawową cechą umowy i warunkiem koniecznym darowizny jest jej nieodpłatność.

Opodatkowanie darowizn

Poprzez nieodpłatność należy rozumieć taką sytuację, gdy obdarowany nie jest zobowiązany do jakichkolwiek świadczeń na rzecz darczyńcy. A więc skutkiem darowizny jest wyłącznie jednostronne przysporzenie po stronie podmiotu obdarowanego bo darczyńca w związku z dokonaniem darowizny nie otrzymuje od obdarowanego nic w zamian. W tym miejscu należy przytoczyć wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku – I Wydział Cywilny z dnia 28 maja 2015 r. sygn. akt: I ACa 285/15, Legalis;

1. Istoty darowizny jako czynności pod tytułem darmym, nie zmienia nałożenie na obdarowanego obowiązku oznaczonego działania lub zaniechania.

2. Sam fakt, że z wykonania polecenia ma wynikać dla darczyńcy korzyść majątkowa a dla obdarowanego zmniejszenie wartości przedmiotu darowizny, nie stanowi podstawy twierdzenia, że oceniana czynność nie była darowizną.

W świetle prawa cywilnego darowizną jest każde bezpłatne świadczenie, które powoduje uszczuplenie majątku darczyńcy. Darowizna może wobec tego przyjąć postać pieniężną, rzeczową, dotyczyć praw majątkowych, ruchomości, nieruchomości, zwolnienia z długu, a także świadczenia bezpłatnych usług na rzecz obdarowanego. Przedmiotem darowizny mogą być przykładowo: środki trwałe, prawa majątkowe, wyroby gotowe, materiały czy środki pieniężne.

Każda darowizna jest czynnością rodzącą skutki podatkowe jednakże w przypadku członków najbliższej rodziny kwestia ta przedstawia się inaczej Polskie prawo, a konkretnie przepisy ustawy z 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn (tekst jedn.: Dz. U. z 2015 r. poz. 86 z późn. zm) dalej upsd., odmiennie i różnie regulują sprawy opodatkowania darowizn

Chociaż niektóre darowizny na rzecz najbliższych członków rodziny są zwolnione z podatku to jednak warto pamiętać, że i tutaj powstaje obowiązek podatkowy w zależności od tego, do jakiej grupy podatkowej należy obdarowujący i obdarowany. Ustawa o podatku od spadków i darowizn dzieli bowiem obdarowanych na grupy, a kryterium podziału jest stopień pokrewieństwa. Im bliższa rodzina tym podatek jest znikomy lub w ogóle nie występuje, a im dalsza rodzina tym podatek jest większy, a kwoty wolne od podatku mniejsze.

Grupy podatkowe

Ustawa o podatku od spadków i darowizn wyróżnia 3 grupy podatkowe, w zależności od osobistego stosunku między nabywcą i zbywającym. Im pokrewieństwo jest bliższe tym cyfra jest niższa a obciążenie podatkiem mniejsze. Zgodnie z art. 14 ust. 3 upsd do poszczególnych grup podatkowych zalicza się:

1) do grupy I –

małżonka obecnego(po rozwodzie już nie, albowiem nie jest już małżonkiem),
zstępnych (np. syn, córka, wnuki, prawnuki),
wstępni (np. matka, ojciec, dziadkowie),
rodzeństwo,
pasierba,
ojczyma,
macochę
teściów
zięcia

2) do grupy II –

zstępni rodzeństwa (np. siostrzeniec, bratanek),
rodzeństwo rodziców (np. wuj, ciotka),
zstępni i małżonkowie pasierbów,
małżonkowie rodzeństwa (np. mąż siostry) ,
rodzeństwo małżonków (np. brat żony- szwagier),
małżonków rodzeństwa małżonków (np. mąż siostry męża),
małżonków innych zstępnych (np. żona wnuka).

3) do grupy III – innych nabywców.

W tej grupie znajdują się wszystkie pozostałe osoby, niezaliczone do pozostałych grup. Są to przyjaciele, znajomi i inne osoby obce oraz także spokrewnione jak: kuzyni, rodzina ojczyma, czy macochy

Ogólnie obowiązuje zasada, iż obowiązkiem podatkowym nie jest objęte nabycie darowizny od jednej osoby, ale pod warunkiem, że łączna wartość tego nabycia nie przekroczyła w przeciągu 5 lat poprzedzających rok ostatniego nabycia określonej kwoty (art. 19 upsd) W zależności od grupy podatkowej limity tych kwot kształtują się w następujący sposób (art. 9 ust. 1 upsd):